موسیقی ما - سحر همتیان: هفتاد و نهمین برنامه از سری نشست‌های عصر شعر و ترانه، پنج شنبه دوم آبان، در سالن هنر فرهنگسرای ارسباران با اجرای عبدالجبار کاکایی برگزار شد.از چهره های شاخص ادبیات و موسیقی کشور، افرادی همچون: هرمز علیپور، محمد سلمانی، عباس سجادی، رسول یونان، حامد عسگری، حمیدرضا صمدی، صابرکاکایی، همایون حسینیان، عمران میری، سابیرهاکا، رهام رحیمی، علی شوکت، گروه مانوها و گروه جانا حضور داشتند. در این نشست از حضور حجت الاسلام حسینی یکی از روحانیون هنرمند و هنردوست هم استفاده شد.

بعد از پخش آیاتی چند از کلام الله مجید، سرود جمهوری اسلامی ایران و کلیپی از خلاصه نشست ماه گذشته، اولین بخش موسیقی توسط علی شوکت به همراه تک نوازی پیانوی یکی از اعضای گروه مانوها، برای حاضران در سالن اجرا شد.

این برنامه همزمان بود با عید بزرگ شیعیان، عید ولایت امیرالمؤمنین (ع). به همین مناسبت عبدالجبار کاکایی به روی سن رفت و اجرای برنامه را با شعری در وصف علی (ع) آغاز کرد:

از پدرم اسمشُ یاد گرفتم.
وقتی چشام به روی دنیا وا شد.
هنوز تو قنداقه بودم، یا علی.
گفت و منُ بغل گرفت و پاشد.
تو عالم بچگی و سادگی.
وقتی غمی دنیامُ تاریک می‌کرد.
پدر می‌گفت یا علی و پا می‌شد.
منُ به آسمونا نزدیک می‌کرد.
زمزمهٔ یا علی و یا علی.
از رگ مادرم تو خونم می‌ریخت.
شبای تشنه وقتی شیرم می‌داد.
طعم علی روی زبونم می‌ریخت...

در این نشست از آثار شاعران و ترانه سرایانی همچون: امیرحسام فراهانی، امید روزبه، سعید امیرقدسی زاده، امین فیروزی، ساجد فاضل زاده، رویا دیژن، سینا بهمنش، صابر قدیمی، سامی تحصیلداری، فرشته فراهانی، علی آراسته، میثم بهاران، مهدی قهرمانی، همایون حسینیان، فرهاد خوشخوان، صابر کاکایی، حمید رمیرانی، حامد عسگری، میلاد نمکیان و رسول یونان استفاده شد.

بعد شعرخوانی یکی از هنرمندان، کاکایی این سوال را مطرح کرد که آیا تقلید از اسلوب شاعران مطرح گذشته، در بین شاعران امروز، کار خوشایندی ست یا خیر؟

هرمز علیپور در این باب گفت: هر شاعری در آغاز از پیشکسوتان سرمشق می‌گیرد ولی در انتها باید به یک فرم خاص خودش برسد چرا که شعر فارسی فقط و فقط به یک شاملو، یک اخوان و یک سهراب نیاز دارد. حتی شعرایی با توان دانشی بالا در حد افرادی همچون محمد رضا شفیعی کدکنی هم نمی‌توانند زیر سایه قدرتمند شاعرانگی اخوان، چیزی مستقل اضافه کنند. دغدغهٔ شخص من این است که شعر را از فرایند تمام حرکت‌های شعری یادبگیرم. به اعتقاد من آموختن خوب است ولی اندیشه را از فردی دیگر به عاریت گرفتن، پسندیده نیست و دور باطل است.

کاکایی ادامه داد که گریزی از تقلید نیست همانطور که در گذشته هم بوده، امروزه عده ای از شاعران به تقلید زبان شعری و رفتارهای زبانی شاعران گذشته همچون شاملو می‌پردازند. از طرفی به اعتقاد من یک ناگریزی هم هست که ما نمی‌توانیم توقع داشته باشیم صورت‌های متعدد به وجود بیاید. اخوان یک صورت مبتکر و مستقل بود اما در زیر سایه اخوان بسیار صورت‌های ناقص و کامل نشده وجود دارد.

عباس سجادی افزود: من تصور می‌کنم ظرفیتی به نام شعر نیمایی آنگونه که باید حتی در دوره خودش هم به کارگرفته نشد. حتی خود نیما هم با اینکه تئوری‌هایی قوی ارئه کرد، خودش هم در پرداخت قوی عمل نکرد. اخوان بود که سرآمد این تئوری‌های نیمایی شد.

در خصوص شاعران امروز هم این تقلیدها را من دوره ارزیابی و تمرین افراد می‌دانم و مطمئنن نمی‌توانند در شروع کار به آسانی، شاعری مثل اخوان را درنوردند و پشت سر بگذارند. تقلید از بزرگان نباید اقامتگاه شاعران امروز شود.

علیپور در ادامه گفت: با توجه به شرایط جامعه ما حتی نقد دوبارهٔ شاملو و اخوان هم با بی رحمی‌های گاهی منطقی شروع می‌شود. چون یک شاعر اگر نتواند اضافه کنندهٔ حتی سطری به شعر فارسی باشد، حضورش در ادبیات ایران ضرورتی نخواهد داشت. امروزه هم ما شاعرانی داریم که اگر نباشند شعر فارسی چیزی کم دارد مثل یدالله رویایی. معمولن در جامعه ما حرکت‌ها و ابداع‌هایی مه طی سالیان دراز تلاش یک شاعر کسب می‌شوند، با تأخیر دیده می‌شوند؛ و علتش هم عدم نقد منصفانه قبل از انقلاب بود.

عباس سجادی در بخش دیگری اشاره کرد که یکی از نکات برجسته شاعر که مسلمن هنرمندی ِ خاصی را طلب می‌کند این است که شاعر بتواند یکدستی زبان شعرش را تا پایان اثر به شکل مطلوبی رعایت کند.

کاکایی گفت: گاهی اوقات به آثاری برمی خوریم که اگر وزن عروضی را از شعر بگیریم هیچ حرف دیگری در اثر باقی نمی‌ماند. صورت نثر و صورت موزنش برابر است. شعر باید درونمایه و مفهومی برای ارائه به مخاطب داشته باشد.

سجادی افزود: شاعر باید توجه بکند که چه می‌نویسد. در برخی آثار واقعن حیلی از سطرها دلیلی برای بیان کردنشان نیست و حتی حشو به حساب می‌آید. پیشنهاد می‌کنم در نوشتن شعر خسیس باشید و در خط زدن سطرهایی اضافی دست و دلباز.

علیپور در نقد شعر یکی از هنرمندان سپید سرا گفت: وقتی اینچنین آثاری را که هم فیزیک شعر خوب است و هم مفهوم با آن در تناسب معناداری پیش رفته است حس خوبی دارم؛ و به شاعر باید تبریک گفت.

همایون حسینیان در نقد یک ترانه این موضوع را مطرح کرد که آنچه در آثار برخی ترانه سراها دیده می‌شود این است که قواعد زبان محاوره به درستی رعایت نمی‌شود. این موضوع نیاز به بررسی دقیق‌تری دارد.

در بخش موسیقی ملل، محسن کریمی راهجردی قطعه ای را که به همراه بی بی سمانه رضائی ترجمه کرده‌اند را به حاضران معرفی کرد؛ و بعد از توضیحاتی در باب این ترانه، قطعه «خانه خورشیدِ خیزان» از گروه جانوران، برای علاقه مندان به موسیقی پخش شد.

در ادامه برنامه کاکایی گفت وقتی کمی بیشتر به موسیقی می‌اندیشیم پی می‌بریم که جای خالی‌های فراوانی در ترانه اجتماعی ما وجود دراد. می‌توانیم در این خصوص از جناب حسینی در خواست کنیم که با توجه به حضور در کسوت یکی از پایگاه های قدرتمند جامعه ما یعنی روحانیت که تکلیفش هم هنوز با موسیقی به وضوح معلوم نشده در این سی سال، اطلاعاتی را در اختیار علاقه مندان حاضر در سالن بگذارند.

حسینی در مورد موضوع‌های صدای زن و نمایش دادن آلات موسیقی که کاکایی مطرح کرده بود گفت: ما مکرر با سؤال‌هایی مواجه هستیم که اساسا از ریشه اشتباه هستند.

یکی از اشکالات جامعه ما دقیقن همین موضوع است. سؤال‌هایی مثل: کف زدن حرام است یا خیر؟، موسیقی حلال است یا خیر؟ صدای زن حرام است یا خیر؟ . اینگونه سؤال‌ها از پایه و اساس اشکال دارند.

اگر صدای زن حرام بود که هیچ پسری با مادر خودش هم نباید حرف می‌زد. یا در باب کف زدن باید بگویم که از دختر حضرت امام شنیدم که امام در شادترین روز خود که زمان سقوط پادگان‌ها چند روز قبل از 22 بهمن بود، کف زدند. حالا امروزه بعد از گذشت این همه سال تازه برخی می‌پرسند کف زدن حرام است یا حلال!؟

اصل صدای زن هیچ مشکلی ندارد و شکی نیست که حرام نمی‌باشد. حال می‌رسیم به این نکته که گفته شده اگر مفسده نداشته باشد حلال است. در اینصورت با صدای آقایون چه برخوردی باید کرد؟ به اعتقاد من برخی از مردها هم صدایشان مفسده دارد. دلیل اینگونه بحث‌ها این است که یک سری از فتواهای ما مربوط به گذشته است. اگر ما معتقدیم فقه ما فقه پویاست و با زمان باید پیش رود، پس در مورد خیلی از مسائل باید تجدید نطر کنیم.

در بخش موسیقی میانی برنامه از رهام رحیمی دعوت شد که قطعه ای را به صورت زنده اجرا کند. رحیمی همزمان با نواختن پیانو، یکی از اشعار عبدالجبار کاکایی به نام «مترسک» را اجرا کرد.

در ادامه نقد کارگاهی عباس سجادی گفت: به اعتقاد من ترانه باید هم از جهت موضوع و هم از جهت پرداخت یک سری مراحل را پشت سر بگذارد. باید در ترانه کشف وجود داشته باشد. بندی یا بیتی که به ذهن مخاطب قلاب شود. توقع ما از ترانه سراها این است که جهان بینی و دغدغه های ذهنی شان را وسعت ببخشند.

علیپور به این موضوع اشاره کرد که استفاده از واژه‌ها و عناصر غریب در شعر محاوره، اگر به شکلی ماهرانه گنجانده شوند، یعنی به اصطلاح بیرون نزند و خوش بنشیند، نه تنها ایراد محسوب نمی‌شود بلکه می‌تواند از نقاط قوت یک اثر و یک شاعر هم تلقی شود.

در ادامه نشست عصر شعر و ترانه، اجرای موسقی بعدی بر عهدهٔ گروه مبتکر مانوها بود که دو تن از اعضای این گروه وصال (نوازنده پیانو) و رایا (خواننده)، قطعاتی را در سالن اجرا کردند.

شعر خوانی بدون نقد در بخش بعدی ادامه پیدا کرد و تعدادی از شاعران میهمان به شعرخوانی پرداختند.

سپس نوبت به اجرای پایانی موسیقی رسید. گروه موسیقی سنتی جانا قطعاتی را با اشعار حسین منزوی برای علاقه مندان اجرا کردند.

با اعلام اسامی سینا بهمنش و امید روزبه به عنوان برگزیدگان حوزه های شعر و ترانه در نشست آبان ماه، عصر شعر و ترانه ای دیگر هم به پایان رسید.