موسیقی ما - هفتمین جلسه از سلسه نشست‌های «گفتمان ضرب اصول» با نقد و بررسی عملکرد دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد با حضور فرزاد طالبی (مدیرکل دفتر موسیقی)، محسن رجب‌پور و بابک رضایی (کارشناس)، محمدرضا فیاض (منتقد و موسیقی‌دان) و رضا مهدوی (کارشناس مجری) در فرهنگسرای ارسباران آغاز شد.
 

• * پذیرفتن مسئولیت دفتر موسیقی شهامت می‌خواهد

«رضا مهدوی» در ابتدای این نشست ضمن اشاره به یک‌سالگی سلسله جلسات «گفتمان ضرب اصول» گفت: «امروز به یک سالگی «گفتمان ضرب اصول» رسیدیم و خوشبختانه بعد از یک سال بالاخره یک مدیر حاضر شد تا در جلسه ما شرکت کند و «پاسخ‌گو» باشد. طی جلساتی که ما در یک سال گذشته برگزار کردیم، هیچ مدیر و مسئولی از نهادهای مختلف فرهنگی حاضر به شرکت در این جلسات و پاسخ‌گویی به نقدهای جامعه موسیقی نشدند. امروز خوشحالیم که «فرزاد طالبی» - مدیرکل دفتر موسیقی- این شهامت را داشته که حضور پیدا کند و مهم‌تر از آن «پاسخ‌گو» باشد. مسلماً دولتی که مدیرانش پاسخگو باشند، دولتی پاینده خواهد بود. به اعتقاد من رشدی که موسیقی بعد از انقلاب کرد در بسیاری زمینه‌ها با موسیقی قبل از انقلاب چندان قابل قیاس نیست. مسلماً پذیرفتن مسئولیت دفتر موسیقی که گفته می‌شود مانند یک خرابه است شهامت زیادی می‌خواهد. حال شخصی به دفتر موسیقی آمده که خود از بدنه وزارت ارشاد است و به طیف خاصی هم وابسته نیست.»
 
مهدوی در ادامه با اشاره به تبدیل شدن «مرکز موسیقی» به «دفتر موسیقی» گفت: «متأسفانه در طی سالیان اخیر شاهد کوچک شدن موسیقی در وزارت ارشاد بوده‌ایم. چطور است که در وزارتخانه‌ای بخش تئاترش اداره کل دارد، بخش تجسمی‌اش مرکز است؛ اما جایگاه موسیقی در ارشاد هر روز تقلیل پیدا می‌کند؛ ما اهالی موسیقی نگرانیم که همین دفتر موسیقی به دفترچه موسیقی تبدیل شود! همه ما می‌دانیم که حکم اداری نه می‌تواند موسیقی را جهت بدهد و نه می‌تواند موسیقی‌دانی که در راه مورد نظر ما است، قرار دهد؛ اما همین احکام می تواند مسبب برخی بهره‌برداری‌ها باشد.»
 

• * طی دو سال، موسیقی 20 سال عقبگرد داشت

«محسن رجب‌پور» در ادامه این نشست گفت: «خوشحالم که اعلام کنم امروز مجمع صنفی تولیدکنندگان آثار موسیقی و شنیداری رسماً پروانه فعالیت گرفت. آقای طالبی حدود 2 ماه و نیم است که حکم مدیرکلی دفتر موسیقی را دریافت کرده‌اند. از این رو تمام نقدهایی که من امروز مطرح می‌کنم مربوط به پیش از زمان حضور آقای طالبی است. متأسفانه قبل از ایشان و طی مدیریت دو ساله ابتدایی در دوران مدیریت جدید معاونت هنری، نزدیک به 20 سال عقب‌گرد داشتیم.»

این عضو «مجمع صنفی تولیدکنندگان آثار شنیداری» در ادامه با اشاره به مدیریت موزیسین‌ها بر دفتر موسیقی گفت: «ما احتیاجی به مدیر غیرموسیقایی داریم. ما در مقاطع مختلف مدیرانی داشتیم که از اهالی موسیقی بودند و همین سرمنشا مشکلات بسیاری می‌شد. به عنوان نمونه مدیری که خودش علاقه‌مند موسیقی ارکسترال بوده، سر کار آمده و تنها موسیقی ارکسترال را مورد توجه و حمایت قرار داده است. در واقع ما به مدیری احتیاج داریم که به قواعد مدیریتی و اداری آشنا باشد. در مورد مدیریت دفتر موسیقی باید بگویم رفتارهایی که در دوره‌های قبل شده ایرادات زیادی داشته است. دفتر موسیقی مدیری داشته که در زمان مدیریتش بیشتر از کل دوران فعالیت هنری‌اش اثر ارکسترال منتشر کرده و البته ارکسترها نیز در زمان او منحل شده‌اند. یا مدیر دیگری که وعده‌های واهی و یا کارهای خارج از شأن یک مدیر دفتر موسیقی را انجام می‌داد.»
 
محسن رجب‌پور در توضیح «عقب‌گرد 20 ساله موسیقی» گفت: «با توجه به اینکه موضوع این برنامه نقد 37 ساله عملکرد دفتر موسیقی بوده، به اعتقاد من شروع سقوط و عقبگرد موسیقی از اوایل دولت دهم آغاز شده و این «عقبگرد 20 ساله» در دولت دهم اتفاق افتاده است.»
 
او افزود: «ما توقعمان از دولت یازدهم این بوده که با شروع به کار دولت تدبیر و امید، این عقبگرد جبران شود که در دو سال اول آن اتفاق جدی برای جبران این عقبگرد صورت نگرفت. با توجه به توصیه‌هایی که برای معرفی مدیرکل دفتر موسیقی توسط خانه موسیقی صورت گرفت، متاسفانه در دو سال اول دولت تدبیر و امید هم اتفاقات جدی نیفتاد و ما امیدواریم از دوره آقای فرزاد طالبی این عقبگرد 6 سال اخیر جبران شود.»
 

• * سینما تبدیل به «سازمان» شد و موسیقی تبدیل به «دفتر»!

رجب‌پور در ادامه افزود: «باید بررسی کنیم تا متوجه شویم چه اتفاقی افتاد که سینما تبدیل به «سازمان» و موسیقی تبدیل به «دفتر» شد. اگر در فعالیت‌های چند سال اخیر دفتر موسیقی رصد کنیم، می‌بینیم هیچ موسیقی نیست که مجوز نگرفته باشد و بیشتر معضلات در بخش شعر بوده است. ما معتقدیم امروز شرکت‌های موسیقی به توانی رسیده‌اند که می‌توانند خودشان کارشان را کارشناسی کنند. باید بپذیریم در همه حوزه‌ها شرایط با 20 سال قبل بسیار تغییر کرده؛ اما متأسفانه ساختار دفتر موسیقی همان ساختار 20 سال قبل است و بر همین اساس است که معتقدیم این شاکله نیاز به بازبینی جدی دارد.»
 

• * مهندسان فرهنگی بر اساس آزمون و خطاها مسیرشان را انتخاب می‌کنند

 «محمدرضا فیاض» در ادامه نشست با اشاره به روند تاریخی مقوله «مدیریت در حوزه موسیقی» گفت: «ما از سال 1334 به بعد با پدیده مدیران فرهنگی هنری به طور جدی مواجه می‌شویم و قبل از این سال این شاخه از مدیریت وجود نداشته است. البته در سال 1319 با تاسیس رادیو ضرورت‌های وجود مدیریت فرهنگی به وجود آمده بود. کمی قبل‌تر از آن نیز یعنی در سال 1310 در بخش خصوصی بعضی تلاش‌های پراکنده در این زمینه وجود داشته است. به اعتقاد من شاکله کلی موسیقی سه وجه دارد که متشکل از موسیقیدان‌ها، مخاطبان و مهندسان فرهنگی می‌شود. حال باید دید که این مهندسان فرهنگی آیا امور خود را بر اساس یک نقشه راه پیش می‌برند یا بر اساس آزمون و خطاها مسیرشان را انتخاب می‌کنند.  باید پرسید در طول سالیان گذشته آیا به دفتر موسیقی به دید مهندسی فرهنگی نگاه شده یا صرفاً خواستیم یک سری کارهای اداری انجام دهیم.»
 
او در ادامه ضمن اشاره به مدیریت هوشنگ ابتهاج در موسیقی رادیو گفت: «هوشنگ ابتهاج 3 سال در رادیو کار کرد اما طی همین 3 سال جریانات متعددی را در حوزه موسیقی به راه انداخت و اتفاقاتی انقلاب‌گونه در آن دوره اتفاق افتاد. چرا که او با بصیرت از امکاناتی که در اختیارش بود، توانست بهره لازم را ببرد. به همین شکل ما در مقاطع مختلف تاریخی نقاط درخشانی را در حوزه فرهنگی داریم که مثلاً از دوره مرحوم پیرنیا نیز در «موسیقی گلها» یا از فعالیت روح‌الله خالقی در هنرستان موسیقی یاد کرد. باید این نقاط درخشان را مجدداً بررسی کنیم و در ادامه راهمان مورد استفاده قرار دهیم.»

• * موسیقی در تقابل با حاکمیت نیست

«بابک رضایی» که در سال‌های نه‌چندان دور شش سال مدیرعامل انجمن موسیقی ایران بود نیز به عنوان دیگر کارشناس این برنامه در بخش دیگری از نشست گفت: «موسیقی در کشور ما مظلوم است و علی‌رغم اینکه برخی در تلاشند تا موسیقی را در تقابل با حاکمیت معرفی کنند، می‌بینیم که سخنان مقام معظم رهبری در خصوص موسیقی کاملاً واضح است و نگاه حاکمیت به موسیقی را کاملاً می‌توان در نگرش مقام معظم رهبری دنبال کرد. اما متأسفانه ما در کشور به طور خاص با مشکل مدیریت فرهنگی مواجه هستیم. همه ما می‌دانیم که مدیریت علم است و در کشور خودمان هم دید علمی به آن وجود دارد و در دانشگاه‌ها هم به طور گسترده تدریس می‌شود. اما در ورطه عمل چندان به آن توجه نمی‌کنیم و مدیریت فرهنگی را خیلی عام و ساده می‌پنداریم. برای بررسی عملکرد دفتر موسیقی باید ابتدا شرح وظایف این دفتر را بررسی کنیم. این شرح وظایف به طور تیتروار عبارتند از: «تدوین سیاست‌های اجرایی، ‌هدایتی و حمایتی برای اعتلای موسیقی ایرانی»، «حمایت از پژوهش‌ها و مطالعات تخصصی و کاربردی»، «ارائه راهکارهای واقع‌بینانه برای شیوه تعامل با فرهنگ موسیقایی غیر ایرانی»، «مطالعه و بررسی تکنولوژی‌های نوین در صنعت موسیقی جهان به منظور روزآمدی موسیقی ایرانی»، «تلاش برای پالایش ذوق زیبایی شناسی و سلیقه موسیقایی عامه»، «برخورد فعال با موسیقی‌های متداول و جاری در سطح جامعه»، «حمایت از برگزاری جشنواره‌های تخصصی»، «شناسایی و معرفی جشنواره‌های معتبر خارجی و اعزام گروه‌ها به این جشنواره‌ها»، «انجام امور نظارتی بر اجرای آثار صحنه‌ای و تولیدات موسیقی»، «تشکیل بانک اطلاعاتی گروه‌ها و هنرمندان»، «تدوین مقررات شفاف برای اجرای آثار صحنه‌ای و تولیدات موسیقایی و صدور مجوزهای مورد نیاز»، «تلاش برای جذب اعتبار و اخذ مجوزهای لازم برای حمایت از تاسیس سالن،‌ تالار و استودیوهای تخصصی»، «تشکیل کارگاه‌های تخصصی آموزشی»، «حمایت از گروه‌های موسیقی» و «حمایت از تشکل‌های صنفی موسیقی».
 
مدیر اسبق انجمن موسیقی ایران ادامه داد: «حال سؤال اینجا است که به غیر از انجام امور نظارتی، آیا دفتر موسیقی کار دیگری هم می‌کند یا نه؟ من به شما می‌گویم دفتر موسیقی از میان شرح وظایف مختلفی که دارد تنها 2 مورد نظارت و صدور مجوزها را انجام می‌دهد. ما امروز تمام انرژی‌مان را معطوف به صدور مجوز و حاشیه‌های قبل و بعد آن کرده‌ایم. از طرفی همه ظرفیت‌های موسیقی امروز معطوف به فعالیت‌های اقتصادی شده است. موسیقی نیاز به مجموعه بزرگتری در وزارت ارشاد دارد تا بتواند از عهده وظایفی که برایش در نظر گرفته شده است برآید.» 
 

• * دفتر موسیقی باید به مرکز تبدیل شود

فرزاد طالبی مدیرکل دفتر موسیقی نیز در این نشست گفت: «در نگرشی که مقامات بالا نسبت به موسیقی دارند، چندان نمی‌شود وارد حوزه تولید و جهت‌دهی به آن شد. اما با این بحث که گفته شد دفتر موسیقی باید به مرکز تبدیل شود، موافقم و معتقدم ضرورت این موضوع امروز بیش از پیش احساس می‌شود و ما قطعاً تمام تلاش خود را در این راستا انجام خواهیم داد. البته امروز انجمن موسیقی نیز حمایت‌هایی می‌کند که در واقع دفتر موسیقی سرمنشأ این حمایت‌ها محسوب می‌شود و انجمن موسیقی به عنوان بازوی اجرایی این نهاد عمل می‌کند. این را هم بگویم که همین امروز برنامه سال 95 دفتر موسیقی را ارائه داده‌ایم که در آن بند بند شرح وظایف دفتر موسیقی متبلور شده است. زمانی که من به دفتر موسیقی آمدم مسئله سند ملی موسیقی را دنبال کردیم که چند بار اصلاح شد و نهایتاً از وزارت ارشاد برای تصویب به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارسال شد. هم اکنون هم این سند در نوبت طرح در شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار دارد؛ و موسیقی برای اولین بار سند ملی خواهد داشت که امیدوارم تصویب آن به زودی انجام پذیرد.»
 

• * برگزاری هفته موسیقی نواحی در برج آزادی

طالبی ادامه داد: «دفتر موسیقی در بسیاری از بخش‌هایش آئین‌نامه ای نداشته و در بسیاری از بخش‌ها و شوراها سلیقه حاکم بوده است. مسلما افرادی که در شوراها حضور داشته‌اند از کارشناسان برتر کشور هستند اما آئین‌نامه‌ای مشخص وجود نداشت. در همین راستا آئین‌نامه‌های شعر و موسیقی تدوین شد و همچنین شورای صیانت نیز برای حل کردن مشکلاتی که برخی از هنرمندان به آن مواجه می‌شوند تشکیل شد. ضمن اینکه در حال حاضر آئین‌نامه‌های مربوط به جشنواره‌ها را در دست تدوین داریم. در حوزه بین‌الملل نیز تلاش کردیم تا ارتباطات را توسعه دهیم و امیدواریم سال آینده موسیقی نواحی ما بتواند حضوری پررنگ در فستیوال‌های بین‌المللی داشته باشد. خوشبختانه امسال جشنواره نواحی هم بعد از چند سال دوباره برگزار شد. ضمن اینکه در شهریور ماه نیز هفته موسیقی نواحی را در برج آزادی خواهیم داشت که منتخبان جشنواره موسیقی نواحی ایران در آن به اجرای برنامه خواهند پرداخت.»
 

• * راه‌اندازی سامانه موسیقی و کنسرت

«فرزاد طالبی» در بخش دیگری از سخنانش گفت: «مشکلات و معضلات دست و پاگیری در دفتر موسیقی وجود داشت؛ مثلا قطعه‌ای که در یک آلبوم مجوز گرفته بود برای اجرا در کنسرت نیز باید مجددا مجوز می‌گرفت که روند درستی نبود و مرحله دوم هم اکنون حذف شده است. مشابه قوانین اینچنینی در دفتر موسیقی کم نبود که امروز خوشبختانه مرتفع شده‌اند. باید در نظر داشت که دفتر موسیقی مانند اتومبیل در حال حرکت است که  قطعاتش را حین حرکت تعمیر و تعویض می‌کند؛ چرا که ما نمی‌توانیم فعالیت‌های دفتر موسیقی را تعطیل کنیم و شروع به تغییر قوانین و ساختار دفتر موسیقی کنیم. همچنین سامانه شعر راه‌اندازی شده و طراحی سامانه موسیقی نیز مراحل پایانی خود را سپری می‌کند و تا پایان سال نیز سامانه کنسرت راه‌اندازی می‌شود و بعد از راه‌اندازی این سامانه‌ها دیگر نیاز به مراجعه حضوری متقاضیان به دفتر موسیقی نخواهد بود.»
 

• * موسسات هنری درجه بندی می‌شوند

 مدیرکل دفتر موسیقی در ادامه در خصوص صدور مجوزهای دفتر موسیقی گفت: «کسانی که درجه یک هنری دارند اثرشان نیاز به طرح در شورای موسیقی ندارد ضمن اینکه لیستی از اساتید هم وجود دارد که آثار آنها بدون طرح در شورای موسیقی مجوز می‌گیرد. در زمینه مجوزها مسئول کردن موسسات می‌تواند قدم مهمی در این زمینه باشد. اما این اتفاق خلق‌الساعه نیست و ما نیازمند درجه‌بندی موسسات هستیم. موسساتی که درجه الف از ما دریافت می‌کنند اثرشان بدون حضور در شورای موسیقی مجوز می‌گیرد. ما سعی خواهیم کرد تا پایان امسال این درجه‌بندی موسسات را انجام دهیم و کارمان را در این بخش آغاز کنیم.»