موسیقی ما - هوشنگ کامکار در یادداشتی که بر آلبوم تازه‌اش، پوئم سمفونی خرمشهر و حلبچه نوشته، به تشریح جزییات و چگونگی ساخت این اثر پرداخته است. هوشنگ کامکار در سال گذشته آلبوم در محاق را خانه هنرمندان ایران با حضور احمد پژمان رونمایی کرده بود.

یادداشت کامکار را بخوانید:

به عنوان یک موسیقی‌دان ایرانی در قبال فجایعی مانند جنگ در خرمشهر و بمباران حلبچه که به جرات می‌توان آن‌ها را وقایع جهانی نامید، احساس مسؤلیت کردم و آنچه در توان موسیقایی دارم برای زنده نگه داشتن خاطره آن‌ها در دل نه تنها ایرانیان بلکه جهانیان بصورت پوئم سمفونی بسازم. داستان اشغال خرمشهر و شجاعت دلیرمردان جنوب برای دفاع از میهن، ناموس و آرمان‌های خود بر کسی پوشده نیست.

مردانی که زندگی خود را در این راه فدا کردند تا سرزمینشان آزاد و دیگران در آسایش و امنیت به زندگی خود ادامه دهند. داستان دلیرمردانی که در کوچه‌های خرمشهر از بامی به بام دیگر مردانه جنگیدند و از وجب به وجب آن با دستان خالی و اندک سلاح دفاع کردند.

فاجعه حلبچه نیز به راستی دردناک‌ترین تراژدی در تاریخ انسان و واقعه دهشتناک جهانی به شمار می‌آید که دل هر انسان شرافتمندی را به درد می‌آورد که متآسفانه در ماندگاری و ثبت این نسل کشی چندان اقدام جدی از سوی هنرمندان داخل و خارج نشده است.

کودکان و زنان و مردان بیگناهی که بدون دفاع در زیر بمب‌های شیمیایی صدام در کوچه‌ها و خیابان‌ها جان سپردند. مادران و پدرانی که کودکان شیرخوار خود را بغل گرفته و افتاده بر زمین جان سپردند و جان داران دیگر نیز خشکیده بر زمین ماندند.
نوشتن «افسانه خرمشهر و حلبچه» در این راستا و به منظور ثبت گوشه‌ای از این فداکاری‌ها و رنج‌ها در اسفند ماه ۱۳۸۹ به پایان رسید که شامل دو پوئم سمفونی خرمشهر و حلبچه می‌باشد.

پوئم سمفونی اثری است نسبتاً کوتاه و عنوان دار که برای ارکس‌تر سمفونیک در یک موومان (بخش) (بر خلاف سمفونی که چند موومان مجزا و مختلف دارد) بر اساس داستان یا عنوان خاصی در چند قسمت مختلف و بهم متصل نوشته می‌شود. قسمت‌های مختلف دارای حالات و تمهیدهای گوناگون هستند که هر یک تم‌های مشخصی بر اساس عنوان یا داستان‌های مورد نظر دارند و بصورت‌های متفاوت تکرار، بسط و تغییر و انتقال می‌یابند.

poem «پوئم سمفونی خرمشهر» به سبک موسیقی ملی ایران برای ارکستر سمفونیک سازهای نی، عود و دف، گروه کر و آواز سلو بر اساس ملودیهای محلی و نوحه‌های جنوب تصنیف شده است که هسته اصلی این اثر یادآوری است از دلاور مردان آن خطه که به صورتهای گوناگون در مراحل مختلف به گوش می‌رسند و وحدت تماتیک ساختاری به آن بخشیده‌اند. پوئم سمفونی خرمشهر با حرکت و فضای دسته‌های سینه زنی و نوحه خوانی خاص جنوب آغاز و گروه همراهان به صورت پلی نونی و با استفاده از کلماتی مشخص بصورت ایمیتاسیون (تقلید) فقدان رفیقان و دلیران را فریاد می‌کشند. در این گروه کر هر یک از بخش‌ها ملودی و کلمات مختلفی دارند که در همدیگر می‌پیچند و می‌آمبزند و فرایند حاصل از اجرای هر چهار بخش پلی نونی است که در کل مفهوم خاصی را بیان می‌کند.

ملودی زیبا و آشنای فولکلوریک که جنوبی بصورت یک «ملودی یادآور» یا «لایت موتیف» بصورتهای گوناگون و تغییر یافته در سازهای مختلف در موارد خاص تکرار می‌شود و واریاسیون دیگری از آن در آواز و گروه کر نیز به کار رفته است. گروه کر پلی فونیک فرم ادواری به کل کار بخشیده است بطوریکه با آن شروع و خاتمه می‌یابد. در قسمت میانی چندین ملودی فولکلوریک از خرمشهر و مناطق جنوب به صورت کنترپرانتیک با همدیگر ترکیب می‌شوند که فضای اتحاد و همکاری را بوجود می‌آورند. پس از لحظاتی به تلاطم و فضای تشبخ آمیز ناشی از حملات دشمن می‌انجاند. در این اثر حالات سوگواری، تشبخ و درگیری‌های جنگ، شادی‌ها و پیروزی در کوچه‌ها و غم و اندوه از دست رفتگان بصورت بیان تصاویر صوتی به نمایش درآمده است ولی آنچه که مهم است برداشت‌ها و تآثیرات و عکس العمل‌هایی ناشی از شنیدن آن‌ها در هر شنونده است. این اشارات کلیدی فقط تصاویر کلی به ذهن مخاطب متبادر می‌کنند و چون اکثر قسمت‌های ارکستری این اثر موسیقی صفر بوده و حالت انتزاعی دارند، در نتیجه هر کس به فراخور احساس خود تاثیراتی در ارتباط با وقایع را درک خواهد کرد.

«پوئم سمفونی حلبچه» در چند قسمت تصنیف شده است که به همدیگر متصل هستند. قسمت اول طرح نقشه و توطئه است و قسمت دوم بمباران شیمیایی و قسمت سوم که در وسط قرار دارد سوگواری و مرثیه است که در آخرین قسمت آزادی و امید را تداعی می‌کند. تم‌های فولکلوریک کردی بصورت‌های گوناگون و تغییر یافته در تمام قسمت‌ها احاطه دارند، خصوصاً ملودی بسیار قدیمی هورامی که هسته مرکزی است و به قسمت‌های مختلف وحدت ملودیک و ساختاری بخشیده است. کلیه تدابیر موسیقیایی که شرح آن در پوئم سمفونی خرمشهر رفت در این اثر هم بکار گرفته شده‌اند. جدال و کشمکشهای جنگ، ترس و اضطراب و مویه و زاری، درد و غم و نیز امید به آینده بصورت‌های مختلف و متضاد در کنار همدیگر و در ارکس‌تر به نمایش گذاشته شده‌اند.

قسمت آوازی گروه کر که بر روی ملودی هورامی نوشته شده‌اند سه با با اشعار مختلف به عنوان عامل وحدت در فرم در مکان‌های مختلف تکرار شده‌اند و کنار هم قرار دادن میزان بندی‌های مختلف در این قسمت تنوع خاصی بدان بخشیده است. در قسمت وسط سوگواری از سه نوع آواز «موره» که کردان در مراسم سوگواری و عزاداری عزیزان از دست رفته بر مزارشان می‌خوانند استفاده شده است.

در قسمت پایانی با توجه به حالت شور و هیجان و امید به زندگی باز «تم یادآور» هورامی بصورت خلاصه شده در عمق ارکس‌تر توسط آبوا (سازی بادی) در چند میزان انتهای اثر برای آخرین بار درد بجای مانده از واقعه را با شادی و امید به آینده درهم می‌آمیزد.

در نظر داشتم که این دو پوئم سمفونی در روز آزاد سازی خرمشهر اجرا و منتشر شوند ولی به دلایل مادی و عدم اسپانسر که هزینه‌های آن را تقبل کند چندین ماه طول کشید تا خوشبختانه بانک گردشگری این امر را به سرانجام رساند و قرار شد در هفته دفاع مقدس اجرا و منتشر شود.

در جوامع پیشرفته امروز برای برقراری ارتباطی سازنده و دو سویه بین بنگاه‌های اقتصادی و جوامع، مباحثی همچون مسؤلیت اجتماعی شرکت‌ها (CSR) در نظریات و موضوعات مدیریت نوین مطرح شده است. امروزه بنگاه‌های اقتصادی برای عمل به مسؤلیت اجتماعی خود نسبت به جامعه‌ای که در آن فعالیت می‌کنند توجه خود را به حوزه‌های مختلفی همچون حمایت از فرهنگ و هنر، سلامت، آموزش، محیط زیست و... معطوف می‌کنند. توجه به فرهنگ و هنر نیز یکی از عواملی است که در توسعه پایدار جوامع نقش مهمی بازی می‌کند.

بانک گردشگری نه تنها با حمایت مالی برای ساخت یک اثر هنری این نقش را به مسؤلانه‌ترین شکل ایفا می‌کند، بلکه این حمایت منجر به حفظ و زنده نگه داشتن موضوع و خاطراتی است که نقش اثرگذاری در فرهنگ و تاریخ ایران زمین داشته است. در اینجا لازم می‌دانم از کلیه دست اندرکاران بانک گردشگری تشکر کنم، زیرا بدون حمایت مالی و اشتیاق مسؤلان هنردوست آنکه در مراحل ذبط این آثار از خود نشان دادند انتشار این آلبوم می‌سر نمی‌بود.