زمانی که تاریخچه موسیقی اصیل ایران زمین را مرور می کنیم بزرگان بسیاری را می بینیم که با تحملمشقات فراوان و زحمات بسیار به درجات والایی از هنر رسیده اند و هنر خود را به فرزندان و نسلهای پس خود به نیکی انتقال داده اند .

کم نیستند از این دست بزرگان که در دوره افول موسیقی با همت والای خویش موسیقی ایرانی را جانی تازه بخشیده اند . انتقال سینه به سینه هنر ایرانی از پدر به فرزند در موسیقی ایرانی بحث نو و تازه ای نیست که سالیان سال است آقازاده های هنر در این عرصه با زیبایی هر چه تمام تر هنر خود را به رخ می کشند .

در موسيقي ايران زمانیکه بحثی پیرامون خوانده های هنرمند میگردد ؛ بلافاصله ذهن به سوي خانواده فراهاني در دوره قاجاریه معطوف میشود ، خانواده‌اي كه با شاه ولي فراهاني آغاز مي‌شود، سپس فرزندش آقا علي‌اكبر فراهاني با تاري به‌نام «قلندر» راه پدر را ادامه مي‌دهد. ميرزاعبدالله و ميرزا حسين قلي نيز راه پدر را ادامه داده و فرزندان آنها يعني استاد احمد عبادي، علي‌اكبرخان شهنازي و عبدالحسين شهنازي هم همين طور ,

اندکی که زمان را به جلو حرکت میدهیم میتوان از همایون شجریان فرزند خلف استاد مسلم آواز ایران محمد رضا شجریان نام برد که در کنار آن فعالیتهای موسیقایی افسانه و مژگان شجریان نیز در نوع خود ستودنیست . که البته نباید رایان فرزند کوچک استاد بزرگ آواز را نیز نادیده گرفت .

فعالیتهای خانواده های هنرمند در این دوره تنها به خانواده شجریان ختم نمیگردد ؛ شوالیه بزرگ ایران زمین شهرام ناظری نیز فرزندی به جامعه موسیقی معرفی نموده است که همانند خود نوآوری در موسیقی را به شکل بسیار زیبایی به تصویر میکشد . حافظ ناظري به فراگيري موسيقي ايراني بسنده نكرده و براي آموختن موسيقي كلاسيك و موسيقي روز جهان به آمريكا سفر كرد. وي در سال 2005 از كالج موسيقي مانز فارغ‌التحصيل شد. كاست رومي براساس اشعار مولانا ماحصل پژوهش‌های وی در موسیقی است. تز دكتراي حافظ، سمفوني است كه بر روي اشعار فردوسي در شاهنامه ساخته است بزرگان دیگری نیزدر تربیت فرزندانشان در راه هنر موسیقی ایران زمین متحمل زحمات بسیاری گشته اند که نتیجه آن را در دوره کنونی میتوان مشاهده نمود که نمونه ای از آنها عبارتند از :

آئین مشکاتیان ؛ دست پرورده استاد بزرگ سنتور ایران پرویز مشکاتیان

تهمورس و سهراب پورناظري ؛ فرزندان كيخسرو پورناظري تنبور نواز خطه هنر پرور کردستان

آساره شکارچی ؛ فرزند کمانچه کش بزرگ لرستان و ردیف دان و موسیقیدان ایرانی

امید لطفی ؛ فرزند بزرگ نوازنده تار ایران زمین محمد رضا لطفی

نیما و صبا علیزاده ؛ فرزندان استاد حسین علیزاده

و. . .

اما در این بین خانواده ای هستند که بسیار با سایرین متفاوتند . خانواده ای تشکیل که گروهی بزرگ از موسیقیدانان حال حاضر ایران زمین را داده اند . خانواده ای که به تنهایی وزنه ای در موسیقی ایران هستند و به واقع موسیقی ایران زمین مدیون فعالیتهای آنان است . نمیتوان آنان را نقد کرد که هنر ؛ منش و رفتارهای هنری آنان مجال نقد را از هنر منتقدی گرفته است .

با این تفاسیر , هر علاقه مندی که اندک شناختی از موسیقی داشته باشد تاکنون نام این خانواده بزرگ را دانسته است .

کامکارها . . .

اسمی بزرگ که تنها شایسته خانواده ای چون کامکارهاست . در وصف اینان هر آنچه نگاشته شود و هر چه تمجید شوند کم است .

همدلی و یکرنگی آنان ستودنی است . در این خانواده هنرمند , هنر والاتر فردی از اعضای گروه، هیچگاه باعث نگردیده است تا احترامات از بین رود . حتی چیدمان نشستن گروه در هنگام اجرا نیز به ترتیب سن میباشد تا نکته ای را به همگان یاد آور گردد : " یکدلی یکرنگی و صمیمیت درکامکارها باعث گردیده است تا نظم در گروه سخن اول را بزند ؛ به همین دلیل است که کامکارها نسل به نسل به همکاری با یکدیگر پرداخته و هیچ عامل خارجی نتوانسته است در بین شان تفرقه و اختلاف بیافکند . "

سرپرست کامکارها در مصاحبه ای بیان میکند : « درست است که اعضای گروه کامکار روابط خانوادگی با هم دارند و همچنین فرزندان هر یک از ما به فراخور حال خود به گروه آمدند اما جدا از بحث فامیلی فکر می کنم که ما برادران و به همراه تنها خواهر خود افرادی استثنایی از نظر محبت، عشق و علاقه به یکدیگر هستیم و این وابستگی درونی است که از پدر و مادر به ارث برده ایم و حاضریم از همه دارایی و وجود خود برای یکدیگر گذشت کنیم بنابراین به عقیده من مجموع این عوامل است که موجب شده موسیقی گروه کامکار خودش را نشان دهد البته در این رهگذر انتقادها را با جان و دل می پذیریم و نکته دیگر اینکه ما تنها گروهی هستیم که هیچ حامی جز خدا نداریم. »

هوشنگ کامکار در مصاحبه ای با یکی از نشریات (1) اینگونه بیان میکند

« تمامی اعضای گروه يه يک اندازه در آمد کسب می کنند. يعنی ارژنگ کامکار، نوازنده تمبک گروه که در سنت گروه نوازی موسيقی ايرانی از کمترين شانيت برخوردار است و بسياری تمبک نوازان را «کيف کش» گروه می دانند و تحقيرش می کنند، با آهنگسازی همانند هوشنگ کامکار که در گروه سمت های مهمتری را برعهده دارد، هنگام تقسيم درآمدهای حاصل از کنسرت، به يک اندازه سهم می گيرند. »

ازدوستی اینگونه شنیدم که استاد حسن کامکار که روحش شاد باد آنچنان اهمیتی به یادگیری موسیقی کودکانشان می داد که تا زمانیکه درس روز را فرا نمیگرفتند اجازه غذا خوردن را نیز از آنان سلب میکرد و ثمره این سختگیری های پدر و ممارستها و تمرینات فرزندان را میتوان مشاهده نمود .

از نکات بارز این خانواده آن است که موسیقی را برای خود نوعی وظیفه دانسته اند و این امر باعث گردیده تا موسیقی در این خانواده تنها محدود به فرزندان مرحوم استاد حسن کامکار نگردد و نوه های این بزرگمرد نیز هم اکنون جزو نامداران موسیقی ایران زمین به شمار روند ؛ که از آن جمله میتوان به صبا فرزند هوشنگ ؛ هانا فرزند بیژن ؛ سیاوش و نیریز کامکار فرزند پشنگ کامکار اشاره نمود .

هوشنگ کامکار میگوید : « پدرم تمام دستمزد خود را می داد تا برای هر یک از ما ساز بخرد. تنهمرحوم حسن کامکارا آرزوی پدرم این بود که گروهی پایدار از خود به یادگار بگذارد و تنها وصیتی هم که کرد این بود که هنر موسیقی را در خانواده حفظ کنیم. ما هم همه تلاش خود را کردیم تا این اتفاق بیفتد و خوشبختانه این هنر نه تنها در خانواده بلکه در میان نوه های این مرد بزرگ رواج پیدا کرده و حالا افسوس می خورم و می گویم که ای کاش امروز بود ومی دید که گروه خانواده کامکار به واسطه سازی که او به دستمان داد جهانی شده است »

میتوان یکی دیگر از رموز موفقیت این گروه را پایبندی به منطقه و خطه خود دانست . کامکارها همیشه اصالت خود را حفظ کرده و به آن افتخار می کنند در کنسرتها و برنامه ها چه در داخل وچه در خارج از کشور با لباسهای زیبای محلی خود حاضر شده و در اجراهای خود قطعاتی را به زبان کردی اجرا میکنند . این خود باعث میگردد تا این خانواده دوست داشتنی تر از قبل گردد .

سال 1344 سال مهمی برای کامکارها بود ؛ در این سال کامکار پدر ( استاد مرحوم حسن کامکار ) گروه کامکارها را تشکیل داد گروهی که متشکل بود از خود ایشان به همراه فرزندانش هوشنگ، بيژن، پشنگ، قشنگ و ارژنگ بود . به گفته اعضای گروه تمرینات حتی شبها در کنار حوض خانه شان انجام میگرفت .

پس از مدتی جوانترها نیز به این گروه اضافه گردیدند تا کامکارها با صلابت و قدرت بیشتری در صحنه ها حاضر گردند . ارسلان ؛ اردوان ؛ اردشیر ؛ صبا ؛ همسر ارسلان مریم ابراهیم پور و نجمه تجدد همسر بیژن کامکار.

بعد ها به این جمع فرزندان کامکارها نیز اضافه گردیدند .

میتوان به جرات کامکار ها را نه تنها به عنوان بزرگترین و معتبرین گروه موسیقی محلی ایران بلکه به عنوان پر سابقه ترین گروه موسیقی در تاریخ موسیقی ایران دانست گروهی با قدمتی 44 ساله .

تلفیق سابقه فعالیت های این گروه و همچنین اعضای گروه با تحصیلاتشان دلیلی دیگر ست بر ارجح بودن کامکارها. حضور بیژن کامکار در مقام نوازنده در بیش از 120 آلبوم موسیقی و ساخت موسیقی 20 برنامه تلویزیونی و دریافت جوایز متعدد خود حجتیست بر هنر والای این هنرمند .

همچنین دریافت نشان فوق لیسانس تاریخ موسیقی از دانشگاه ایالتی سانفرانسیسکو امریکا و لیسانس رشته آهنگسازی از دانشگاه هنر دانشگاه تهران توسط هوشنگ کامکار؛ دریافت نشان فارغ التحصیلی رشته موسیقی از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران توسط ارسلان کامکار دریافت نشان فارغ التحصیلی رشته نقاشی از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران توسط ارژنگ کامکار و سابقه فعالیت های بسیار اعضای این گروه که نمونه ای از آن برای بیژن کامکار ذکر گردید همه و همه شهرت و اعتبار این گروه را دو صد چندان میکند .

صراحتی که در لحن بیان کامکارها وجود دارد و در نقطه مقابل آن نقد پذیری آنان که از ویژگیهای مردم دیار کرد است , همیشه یکی از بزرگترین عوامل موفقیت این گروه می باشد . هیچگاه از یاد نخواهیم برد سخنان بی پرده هوشنگ کامکار در جلسات نشست نقد نغمه را که خواننده سالاری را به باد انتقاد گرفت.

به اعتقاد وی خواننده نیز فردی است همانند نوازنده و هیچگاه نباید حقی بیش از یک نوارنده را برای خود قائل شود. که این خود میتواند دلیلی باشد بر عدم استفاده این گروه از آوازه خوانان مشهور .

و سخن پایانی . . .

هدفم از نگاشتن این مقاله یادی بود و تجلیلی از کامکارها که حق بزرگی بر گردن موسیقی ایرانی دارند ؛ حقی که نمیشود آن را با هیچ یادبود و بزرگداشتی ادا نمود . شناساندن موسیقی اصیل و محلی ایران زمین در چارچوب قوانین خاصی که تنها میتوان آن را در کامکارها یافت در داخل و خارج از مرزها در طی بیش از 40 سال نشان از درک اهمیت دادن به موسیقی ایرانی توسط کامکارها دارد .

در نقطه مقابل آن بی حاشیه بودن این گروه و پرداختن اعضای آن تنها به مقوله هنر و موسیقی در طی این چند سال از کامکارها چهره ای ساخته است که هیچگاه از اذهان علاقه مندان به موسیقی اصیل ایرانی پاک نمیگردد .

امید است سایه خاندان بزرگ کامکارها همیشه بر سر موسیقی ایرانی باشد که اینان افتخاری هستند برای موسیقی ایران زمین و غنیمتی که باید بیش از این قدرش را دانست .