موسیقی ما- «میکیس تئودوراکیس» (آهنگساز و کنشگر سیاسی نام‌آور یونانی) روز پنجشنبه (۱۱ شهریور) در سن ۹۶ سالگی در آتن درگذشت. او را سرشناس‌ترین چهره موسیقی یونان در تمام تاریخ و نماد مقاومت یونانی می‌دانند. موسيقی تئودوراکيس، متأثر از ديدگاه‌های سياسی‌اش، لحن و درون‌مايه‌ی سياسی- اجتماعی نيرومندی دارد؛ اما استفاده‌ی خلاقانه او از تم‌ها و ملودی‌های بومی و فولکلوريک يونانی به کار او کيفيت ويژه‌ای داده و او را از ديگر آهنگسازان اروپايی متمايز کرده است. با اينکه اغلب فيلم‌هايی که تئودوراکيس برايشان موسيقی ساخته در ژانر فيلم‌های سياسی قرار می‌گيرند؛(زد، سرپيکو، عمليات ماروزيا و حکومت نظامی) اما او برای فيلم‌های حماسی و اسطوره‌ای مايکل کاکويانيس، فيلم‌ساز بزرگ يونانی مثل «ايفی ژنی»، «الکترا»، «زنان تروا» و «زوربای يونانی» نيز موسيقی ساخته است. به گفته‌ی «نادر مشایخی» يکی از مهم‌ترين ويژگی‌های موسيقی تئودوراکيس، تلفيق موسيقی مدرن با موسيقی سنتی و بومی يونانی است. مثل موسيقی فيلم «الکترا» که ترکيبی از موسيقی جاز و راک با مايه‌های بومی يونانی است.

او سازنده‌ی بیش از هزار ترانه و موسیقی آثاری چون «حکومت نظامی» و «زد» اثر کوستا گاوراس نام برد. «زد» روایتی داستانی از ترور «گریگوریس لامبراکیس» (سیاست‌مدار چپ‌گرای یونانی) به دست نیروهای راست‌گرا در 1963 و تحقیقات یک قاضی دادگاه درباره این قتل است. نقش لامبراکیس را «ایو مونتان» و نقش قاضی را «ژان لویی ترنتینیان» بازی کرد و «ایرنه پاپاس» در نقش هلن همسر لامبراکیس ظاهر شد. فیلم «زد» در جشنواره کن جوایز بسیاری را از آنِ خود کرد؛ اما موسیقی فیلم «زوربای یونانی» (۱۹۶۴) را شاید بتوان خاطره‌انگیزترین کار این آهنگ‌ساز نامید. خود این فیلم نیز که از روی رمانی از نویسنده سرشناس یونانی «نیکوس کازانتزاکیس» اقتباس شده، از شاهکارهای ماندگار سینما به‌شمار می‌رود. یکی از تاریخی‌ترین لحظه‌های تاریخ موسیقی و سینما در روز 29 جولای 1995 در مونیخ رخ داد؛ زمانی که میکیس از آنتونی کویین، ستاره‌ی «زوربای یونانی» دعوت کرد روی صحنه برود و یکی از صحنه‌های ماندگار فیلم را بازسازی کند.

درگذشتِ او با واکنش بسیاری در زادگاه این هنرمند همراه شد و پارلمان یونان به مناسبت درگذشتش یک دقیقه سکوت کرد. «تئودوراکیس» اما همان‌قدر که به عنوان یک هنرمند شناخته می‌شود به عنوان یک فعال سیاسی نیز فعالیت کرده است. او در جنگ جهانی دوم دستگیر و شکنجه و بعد از آن نیز توسط حکومت نظامی یونان زندانی شد. هر چند خودش در گفت‌وگو با خبرگزاری رویترز گفته بود: «من کمونیست یا سوسیال دموکرات یا چیز دیگری نیستم. من یک انسان آزادم.»

آن زمان که حکومتی متشکل از نظامیان قدرت را به دست گرفت. تئودوراکیس زندگی مخفی زیر زمینی آغاز کرد و جبهه میهن را تشکیل داد. بعد از مدتی حکمی صادر شد که طی آن گوش کردن به آهنگ‌های او ممنوع اعلام و خودش نیز ممنوع‌الخروج شد. در همان سال دستگیر و برای ماه‌ها حبس شد و بعد از آزادی به همراه همسر و دو دخترش به به زاتونا تبعید شد. بعدها او در اردوگاه کار اجباری مشغول به کار شد. به درخواست سیاستمدار فرانسوی ژان ژاک سروان شریدر، تئودوراکیس اجازه پیدا کرد در ۱۳ آوریل ۱۹۷۰ به پاریس برود. در دوران تبعید، تئودوراکیس چهار سال برای سرنگونی حکومت نظامی جنگید. او تورهای جهانی خود را شروع کرد و هزاران کنسرت را در همه قاره‌ها برای بازسازی دموکراسی در یونان اجرا کرد. با پابلو نرودا و سالوادور آلنده را ملاقات کرد. برای میلیون‌ها آدم در سراسر دنیا، تئودوراکیس نماد مقاومت در برابر دیکتاتوری یونان بود. پس از سقوط حکومت دیکتاتوری در یونان، تئودوراکیس در سال ۱۹۷۴ به یونان بازگشت و به کنسرت‌های خود در یونان و خارج از کشور ادامه داد. بعدها او سه بار به عنوان نماینده پارلمان انتخاب شد و برای دو سال از سال ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۲ به عنوان وزیر دولت ایفای نقش کرد. او متعهد شد که آگاهی بین‌المللی نسبت به حقوق بشر، مسائل زیست‌محیطی و صلح را بالا ببرد و در همین رابطه با نویسنده و موسیقیدان ترک، انجمن دوستی یونان و ترکیه را تأسیس کرد. درگیرهای پایان ناپذیر ترکیه و یونان بر سر مالکیت جزیره‌ی قبرس سال‌ها این اهنگ‌ساز را تحت تاثیر قرار داد.

او بر روی اشعار لورکا و نرودا نیز موسیقی‌های بسیاری ساخت. بعدتر نیز به عنوان یک چهره‌ی سیاسی فعالیت‌های خود را ادامه داد. «تئودوراکس» تمام عمر با مافیای مواد مخدر و تروریسم جنگید؛ این آهنگ‌ساز اما هیچ‌گاه هنر را از زندگی‌اش جدا نکرد و در حالی که در تبعید به سر می‌برد، موسیقی فیلم‌هایی چون «زنان ترویا» ساخته کاکویانیس، «حکومت نظامی» ساخته کوستا گاوراس و «سرپیکو» را برای سیدنی لومت ساخت؛ اما فعالیت‌های او تنها به موسیقی فیلم ختم نمی‌شود و علاوه بر ده‌ها موسیقی فیلم، سمفونی، اپرا، موسیقی تئاتر و موسیقی مجلسی نوشت. برخی از آثار او بر پایه‌ی سرودها و ترانه‌های یونانی است. «سه‌گانه ماوتهاوزن» که بر اساس ترانه‌هایی درباره اردوگاه اجباری با همین نام در دوره نازی‌هاست، از مشهورترین ساخته‌های تئودوراکیس است.

«احمد شاملو» (شاعر نام‌آور ایرانی) زمانی که اشعار شماری از شاعران یونانی از جمله یانیس ریتسوس را تحت عنوان «ترانه‌های میهن تلخ» به فارسی ترجمه کرد و در قالب نوار کاست اشعار او را خواند، از ساخته‌های تئودوراکیس برای موسیقی زمینه بهره برد.

نقل است که او با اجرای ترانه Epitaphios یک انقلاب فرهنگی در سرزمین‌اش ایجاد کرد. تأثیر گذارترین و مهم‌ترین آثار او بر اساس اشعار یونانی است. او ترکیب موسیقی متاسیمفونیک، ترکیب سمفونی را با آهنگ‌های معروف یونانی و غربی و سازهای محبوب یونانی در هم آمیخت و توسعه داد و علاوه بر آن، ارکستر کوچک آتن را تأسیس کرد. تئودوراکیس در سال‌های اخیر بارها به دلیل نارسایی قلبی در بیمارستان بستری شده بود اما سرانجام در دوم سپتامبر ۲۰۲۱ در خانه خود در مرکز آتن، پایتخت یونان در ۹۶ سالگی درگذشت. لینا مندونی، وزیر فرهنگ یونان در صفحه شخصی خود در توییتر تئودوراکیس را میکیس همه مردم، آموزگار و روشنفکر دانست و مرگ او را به مردم کشورش تسلیت گفت و درباره‌اش نوشت: «ما امروز بخشی از روح یونان را از دست دادیم. «میکیس تئودوراکیس» آموزگار روشن‌فکر و انقلابی بود.»