حسین منزوی ؛ از نسیما تا آهای خبردار
چکامه (4): پیوند شعر و موسیقی
موسیقی ما- «آهای خبردار/ مستی یا هشیار خوابی یا بیدار/ تو شب سیاه/ تو شب تاریک از چپ و از راست/ از دور و نزدیک/ یه نفر داره / جار میزنه جار/ آهای غمی که/ مثل یه بختک رو سینهی من/ شدهای آوار/ از گلوی من/ دستاتُ بردار دستاتُ بردار»
این قطعه با صدای «همایون شجریان» و آهنگسازی «سهراب پورناظری» در این سالها زیاد شنیده است از شاعری که به غزلِ معاصر جانی تازه بخشیده و صورتهایی نو از آن را به نمایش گذاشته است. منتقدان ادبی بر این اعتقادند منزوی، در زنده کردن غزل معاصر انقلابی بزرگ شکل داد و میتوان این اقدامِ او را با کاری که نیما در تحول شعر فارسی انجام داد، مقایسه کرد.
«محمدعلی بهمنی» (ترانهسرا) دربارهی او میگوید: «اگر بخواهیم غزل بعد از نیما را بررسی کنیم باید بگوییم که هوشنگ ابتهاج در غزل پلی میزند و منوچهر نیستانی از این پل عبور میکند و ادامهدهندهی این راه حسین منزوی است که طیف وسیعی را به دنبال خود میکشد.»
در وصف منزوی گفتهاند که او «شاعرِ عشقِ همیشه» است. اگرچه خودش میگفت: «هرچند پایگاه تغزل را عشق و عاشقی دانستهاند، ولی به گمان من، تغزل میتواند هر نوع حدیث نفسی را دربربگیرد حتا اگر اجتماعی و عرفانی باشد.»
«منزوی» را اما نمیتوان تنها به غزلهایش محدود کرد. او موسیقی را خوب میشناخت و صدا و خط خوبی نیز داشت و به همین سبب دستی هم در ترانهسرایی داشت (نقل است که او در طول زندگی خویش 150 ترانه سروده است). مضمونِ اغلبِ ترانههای او مانند غزلهایش، «عشق» بود؛ عشقی تلخ توام با دردی عمیق. سبک خاصِ این شاعرِ بزرگ در ترانهسرایی یعنی تکرار واژهها و تحت تاثیر قرار دادن شنونده از این طریق، همواره برای آهنگسازان و شاعران جذاب بوده است. برخی ویژگیهای شعر منزوی مانند كهنگرایی، درخشش موسیقی بیرونی و پرداختن به نوآوری در ساختار و قالبهای شعری و بهكارگیری وزنهای تازه، در ترانههای او نیز دیده می شود.
اگر کلام مطنطن و حماسی منزوی در بسیاری از شعرهایش سبب شده تا نتواند با آسودگی با موسیقی پیوند بخورد، در مقابل ترانههایش با زبان ساده و روان و در عینِ حال برخوردار از ادبیت و شیوایی کار را برای همراهی با موسیقی آسان کرده است.
«نسیما» با صدای «علیرضا افتخاری» و آهنگسازی «فضلالله توکل» از جمله آثاری است که با اشعار او منتشر شده است. این آلبوم با استقبال بسیار زیادی مواجه شد. میتوان «نسیما» را تلاشی برای استفادهی بهتر از از پتانسیلهای موسیقی سنتی ایرانی بر پایه سازهای ایرانی دانست و البته اشعارِ حسین منزوی که اگرچه بیشتر به عنوان «غزلسرا» شناخته میشود، اما همواره نگاهی تازه به شعر داشته است.
شهرام ناظری، کوروش یغمایی، داریوش اقبالی، حسین خواجه امیری (ایرج) ، جمال وفایی ، ناصرمسعودی و مسعود خادم نیز ترانههای او را اجرا کردهاند. اما از جمله معروفترین تصانیفی که با شعرهای «حسین منزوی» خوانده شده، آنانی است که «همایون شجریان» اجرا کردهاند: «شتک زده است به خورشید» و البته «آهای خبردار».
با همهی اینها «حسین منزوی» هیچگاه به ترانهسرایی به عنوانِ یک هنر جدی نگاه نکرد، بلکه صرفا به آن به عنوان تجربههایی نگریست که شنیدنی شدند.
او سرانجام در روز شانزدهم اردیبهشت سال ۱۳۸۳ بر اثر نارسایی قلبی و ریوی و پس از یک عمل جراحی طولانی در بیمارستان رجایی تهران بهعلت آمبولی ریوی درگذشت و در کنار پدرش در مزار پایین زنجان به خاک سپرده شد.
این قطعه با صدای «همایون شجریان» و آهنگسازی «سهراب پورناظری» در این سالها زیاد شنیده است از شاعری که به غزلِ معاصر جانی تازه بخشیده و صورتهایی نو از آن را به نمایش گذاشته است. منتقدان ادبی بر این اعتقادند منزوی، در زنده کردن غزل معاصر انقلابی بزرگ شکل داد و میتوان این اقدامِ او را با کاری که نیما در تحول شعر فارسی انجام داد، مقایسه کرد.
«محمدعلی بهمنی» (ترانهسرا) دربارهی او میگوید: «اگر بخواهیم غزل بعد از نیما را بررسی کنیم باید بگوییم که هوشنگ ابتهاج در غزل پلی میزند و منوچهر نیستانی از این پل عبور میکند و ادامهدهندهی این راه حسین منزوی است که طیف وسیعی را به دنبال خود میکشد.»
در وصف منزوی گفتهاند که او «شاعرِ عشقِ همیشه» است. اگرچه خودش میگفت: «هرچند پایگاه تغزل را عشق و عاشقی دانستهاند، ولی به گمان من، تغزل میتواند هر نوع حدیث نفسی را دربربگیرد حتا اگر اجتماعی و عرفانی باشد.»
«منزوی» را اما نمیتوان تنها به غزلهایش محدود کرد. او موسیقی را خوب میشناخت و صدا و خط خوبی نیز داشت و به همین سبب دستی هم در ترانهسرایی داشت (نقل است که او در طول زندگی خویش 150 ترانه سروده است). مضمونِ اغلبِ ترانههای او مانند غزلهایش، «عشق» بود؛ عشقی تلخ توام با دردی عمیق. سبک خاصِ این شاعرِ بزرگ در ترانهسرایی یعنی تکرار واژهها و تحت تاثیر قرار دادن شنونده از این طریق، همواره برای آهنگسازان و شاعران جذاب بوده است. برخی ویژگیهای شعر منزوی مانند كهنگرایی، درخشش موسیقی بیرونی و پرداختن به نوآوری در ساختار و قالبهای شعری و بهكارگیری وزنهای تازه، در ترانههای او نیز دیده می شود.
اگر کلام مطنطن و حماسی منزوی در بسیاری از شعرهایش سبب شده تا نتواند با آسودگی با موسیقی پیوند بخورد، در مقابل ترانههایش با زبان ساده و روان و در عینِ حال برخوردار از ادبیت و شیوایی کار را برای همراهی با موسیقی آسان کرده است.
«نسیما» با صدای «علیرضا افتخاری» و آهنگسازی «فضلالله توکل» از جمله آثاری است که با اشعار او منتشر شده است. این آلبوم با استقبال بسیار زیادی مواجه شد. میتوان «نسیما» را تلاشی برای استفادهی بهتر از از پتانسیلهای موسیقی سنتی ایرانی بر پایه سازهای ایرانی دانست و البته اشعارِ حسین منزوی که اگرچه بیشتر به عنوان «غزلسرا» شناخته میشود، اما همواره نگاهی تازه به شعر داشته است.
شهرام ناظری، کوروش یغمایی، داریوش اقبالی، حسین خواجه امیری (ایرج) ، جمال وفایی ، ناصرمسعودی و مسعود خادم نیز ترانههای او را اجرا کردهاند. اما از جمله معروفترین تصانیفی که با شعرهای «حسین منزوی» خوانده شده، آنانی است که «همایون شجریان» اجرا کردهاند: «شتک زده است به خورشید» و البته «آهای خبردار».
با همهی اینها «حسین منزوی» هیچگاه به ترانهسرایی به عنوانِ یک هنر جدی نگاه نکرد، بلکه صرفا به آن به عنوان تجربههایی نگریست که شنیدنی شدند.
او سرانجام در روز شانزدهم اردیبهشت سال ۱۳۸۳ بر اثر نارسایی قلبی و ریوی و پس از یک عمل جراحی طولانی در بیمارستان رجایی تهران بهعلت آمبولی ریوی درگذشت و در کنار پدرش در مزار پایین زنجان به خاک سپرده شد.
-
سایت موسیقی ما , آرمان موسیپور
-
سایت موسیقی ما
-
سایت موسیقی ما , محمدرضا شجریان
-
سایت موسیقی ما , مهراد جم
-
سایت موسیقی ما , ملودی های آقای رئیس
-
سایت موسیقی ما , اکبر آزاد
-
سایت موسیقی ما
-
سایت موسیقی ما , محمدرضا شجریان
-
سایت موسیقی ما
-
سایت موسیقی ما , ملودی های آقای رئیس
-
سایت موسیقی ما
-
سایت موسیقی ما , ملودی های آقای رئیس
-
سایت موسیقی ما , پادکستهای موسیقی ما
-
سایت موسیقی ما , بامداد افشار
-
سایت موسیقی ما , فریدون مشیری , چکامه
-
سایت موسیقی ما , خانواده موسیقی و دیگران
-
سایت موسیقی ما , محسن رجب پور
-
سایت موسیقی ما
-
سایت موسیقی ما , چکامه
-
سایت موسیقی ما , خانواده موسیقی و دیگران
-
سایت موسیقی ما
-
سایت موسیقی ما
-
سایت موسیقی ما , خانواده موسیقی و دیگران
-
سایت موسیقی ما , چکامه
-
سایت موسیقی ما
-
سایت موسیقی ما , خانواده موسیقی و دیگران
-
سایت موسیقی ما
-
سایت موسیقی ما , خانواده موسیقی و دیگران
-
سایت موسیقی ما , امید نعمتی , مهیار علیزاده
افزودن یک دیدگاه جدید