موسیقی ما - موسیقی نواحی در ایران همواره محل بحث و تردید بوده است و موجودیت آن همواره با خطرهایی همراه؛ حالا بسیاری از گنجینه‌های موسیقی نواحی ایران از بین رفته‌اند، بسیاری از اساتید خاموش شده‌اند، بی‌آنکه جایگزینی برایشان وجود داشته باشد. در سال‌های گذشته، جشنواره‌ی موسیقی نواحی برگزار می‌شد که در سال‌های گذشته این اتفاق رخ نداده است؛ حالا قرار است نهمین جشنواره موسیقی نواحی با دبیری «ایرج نعیمایی» از روز ۱۷ تا ۲۱ اردیبهشت‌ماه سال‌جاری در کرمان برگزار شود. به همین بهانه با او به گفت‌وگو نشسته‌ایم:
 
 

• آقای نعیمایی شما سال‌ها قبل چندین بار مدیریت جشنواره‌ی موسیقی نواحی را به عهده داشتید، اما به نظر می‌رسد که در سال‌های اخیر کم‌کار شده‌اید تا اینکه امسال هم دبیری این رخداد را برعهده گرفته‌اید.

در این سال‌ها هم کم‌کار نبوده‌ام؛ اما تمایل چندانی نداشتم برای اینکه در کارهای اجرایی حضور داشته باشم. در این مدت هم البته فعالیت‌‌های هنری‌ام همچنان ادامه داشت. خوشنویسی می‌کردم و کارهای پژوهشی انجام می‌دادم.
 

• و چطور شد که بار دیگر این مسوولیت را پذیرفتید؟‌

من به موسیقی نواحی اعتقاد ویژه‌ای دارم و همواره جزو دغدغه‌های شخصی‌ام به شمار می‌رود. در این سال‌ها نیز با هنرمندان این حوزه ارتباط داشته‌ام. بالاخره زمانی که آقای مرادخانی، بعد از مدت‌ها به من گفتند که شما به علت ارتباطات و تجربه‌اتان دبیری این دوره از جشنواره را برعهده بگیرید، پذیرفتم. ایشان می‌خواستند این جشنواره بار دیگر احیا شود.
 

• برنامه‌ای برای این دوره از جشنواره دارید که آن را از دوره‌های گذشته متمایز کند؟‌

جشنواره موسیقی نواحی به دلیل تنوعی که دارد،‌ همیشه می‌تواند به شکلی متفاوت برگزار شود، اما ما امسال به «شادیانه‌ها» پرداختیم و آدب و سنن مردم در شادمانی‌هایشان به همراه آدابی که در مراسم مذهبی و اعیاد دارند را برای این دوره در نظر گرفتیم. علاوه بر آن باید به این نکته توجه داشت که اگرچه در این جشنواره، مفهوم رقابت به آن شکل وجود ندارد؛ اما ما «روایت اصالت‌ها» را برای هنرمندان در نظر گرفتیم. «روایت» در موسیقی مقامی اصالت بسیار زیادی دارد و روایت‌ِ اصالت‌های مقام‌ها، ردیف‌‌ها، سازها و تکنیک‌ها و آنچه مربوط به موسیقی نواحی است در این دوره از جشنواره مورد توجه قرار گرفته است و هنرمندان آن را در دو بخش تک‌نوازی و گروه‌نوازی انجام خواهند داد.
 

• گروه‌های نواحی به چه شکل به اجرای برنامه می‌پردازند.

خب به علت محدودیت زمانی و مکانی، گروه‌ها به شکل چهارنفره می‌توانند به اجرای برنامه بپردازند.
 

• یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که موسیقی نواحی ما با آن روبه‌روست، مساله‌ی پیشکسوتان است. در حال حاضر بسیاری از این گنجینه را از دست داده‌ایم و خیلی‌هایشان هم حالا یا برای اجرای برنامه کم‌توان هستند یا اصلا امکانِ اجرا ندارند.

بله، ما هم به این موضوع اندیشیده‌ایم و اینکه ممکن است بعدها بیش از اکنون دریغ این مساله را بخوریم، به همین خاطر برنامه‌ای برای گرامی‌داشت و پاسداشت این پیشکسوتان در نظر گرفته‌ایم و از پیشکسوتان از تمام نقاط ایران دعوت کرده‌ایم تا برای اجرای برنامه به این دوره از جشنواره بیایند که البته بیشتر تلاشی برای حرمت‌گذاری به آنان بوده است.
 

• جشنواره‌ی موسیقی نواحی سال‌هاست که برگزار نمی‌شود، تجربه هم ثابت کرده که آن زمان هم که برگزار می‌شد، گره‌ی چندانی از مشکلات این هنرمندان باز نمی‌کرد و این در حالی است که بسیاری از این افراد هم‌اکنون از بین رفته‌اند و بسیاری دیگرشان در سنین بسیار بالا و معمولا هم بیمار هستند.

بله، این مشکل وجود دارد. به همین خاطر ما امسال تلاش کردیم تا نسل جوانی که در این حوزه فعال هستند را شناسایی کنیم و این امیدواری را بدهیم که نسل سوم پیشکسوتان مایه‌ی امیدواری هستند و می‌توانند این موسیقی را زنده نگاه دارند. به هر حال همچنان جوانانی هستند که می‌توانند در این زمینه فعالیت‌های چشمگیری انجام دهند و این موسیقی را زنده نگاه دارند.
 

• در این میان فقط یک سوال وجود دارد،‌ مگر تعداد بزرگان باقی‌مانده در این حوزه چقدر است که همچنان باید با مشکلات معیشتی روبه‌رو باشند؟ کسانی مثل شیر محمد اسپندار که همچنان برای تامین نیازهای اولیه‌ی زندگیش هم با مشکل روبه‌روست.

یکی از کارهایی که در گذشته اتفاق افتاد و من هم در آن دخیل بودم، برنامه‌ی تکریم برای اساتید بود که حقوقق ماهیانه‌ای برای آنان در نظر گرفته شد و حالا باید در این رقم تجدید نظر شود.
 

• اما این رقم تنها 180 هزار تومان است.

بله ظاهرا این میزان است و باید در آن تجدید نظر شود.
 

• بله، به این خاطر که ایشان در آخرین گفت‌وگویشان به این مساله اشاره کردند که حتی امکان تردد در سطح شهر را به خاطر عدم توان مالی ندارند.

بله، من هم مثل شما معتقدم که این میزان کافی نیست و رسانه‌ها باید کمک کنند تا در این زمینه تجدید نظر شود و مبلغ مستمری بیشتر شود.
 

• چرا تاکنون این اتفاق رخ نداده است؟

نمی‌دانم، به خصوص اینکه این استادان چندان آدم‌های پرخرجی هم نیستند. بسیار قانع هستند و ما هم امیدواریم که این اتفاق رخ دهد.
 

• از این مساله گذشته، درباره‌ی دیگر برنامه‌های جشنواره در سال جاری می‌گویید.

البته در کنار آن، کسانی که در این سال‌ها تالیفاتی در حوزه‌ی موسیقی مقامی و نواحی انجام شده و بسیاری از نویسندگان و پژوهشگران به این علت که از مرکز کشور دور بوده و امکانات کافی برای بهره‌وری از این تالیفاتشان وجود نداشته است، نتوانسته‌اند از آن بهره‌ای ببرند، ما تلاش کردیم تا در این دوره از جشنواره این آثار را بررسی کنیم و سه اثر برگزیده را انتخاب خواهیم کرد و از مولفان آن تجلیل می‌کنیم. نمایشگاه ساز از سازهای موسیقی نواحی – از سراسر ایران- از دیگر برنامه‌های ماست که در موزه‌ی هرندی کرمان به اجرا درخواهد آمد. علاوه بر آن، از بزرگانی که در این سال‌ها در حوزه‌ی مستندسازی موسیقی نواحی فعالیت کرده‌اند از جمله محمدرضا اصلانی و استاد فدایی، تقدیر خواهد شد.
 

• با چه انگیزه‌ای؟

برای اینکه سال‌های بعد این انگیزه برای هنرمندان به وجود بیاید که در این زمینه فعالیت‌های بیشتری انجام دهند.
 

• گویا قرار بوده که جشنوار‌ه‌ی امسال به صورت بین‌‌المللی برگزار شود.

ما از تعدادی از متخصصان و کسانی که در حوزه‌ی موسیقی نواحی فعال هستند، دعوت کرده‌ایم که اگر امکان صدور ویزایشان وجود داشته باشد، به ایران خواهد آمد.
 

• یعنی به تحقق این مساله امیدوارید؟‌

بله. علاوه بر آن اجرا در فضای باز و مناطقی مثل باغ عشرت‌آباد، باغ شازده و همچنین بازار گنجعلی‌‌خان از دیگر برنامه‌های ما در سال جاری است.
 

• با تمام این برنامه‌ها، اصلا این تضمین وجود دارد که این رخداد تداوم داشته باشد؟

سیاست دولت بر ادامه‌ی این راه است و ما هم امیدواریم تا این اتفاق رخ دهد. به خصوص اینکه موسیقی نواحی ما شامل آداب و سنن، اعتقادات، اصالت و هویت ماست. موسیقی نواحی و همچنین موسیقی ردیف- دستگاهی مهم‌ترین چیزی است که ما باید به آن توجه داشته باشیم؛ این موسیقی‌ها با ادبیات و عرفان ما گره خورده‌اند و حمایت از آن باید مهم‌ترین دغدغه‌ی فرهنگی ما باشد.